- Beba BojovićBlic
Ruinirani dom u kom su nekad deca bila redovni gosti, spomenici zarasli u korov po kom je razbacano smeće – tako danas izgleda spomen-kompleks posvećen pioniru-heroju Bošku Buhi na Jabuci, gde je ovaj dečak poginuo.
Za Jabuku, naselje u opštini Prijepolje, svi su čuli zahvaljujući narodnom heroju, partizanu-dečaku Bošku Buhi, koji je poginuo baš na ovom mestu boreći se za slobodu. Pre više od pet decenija podignut je memorijalni kompleks sa njegovom bistom i spomen-domom, kao i poprsjima osam narodnih heroja – omladinaca iz republika i pokrajina koji su tokom Drugog svetskog rata dali živote za slobodu. Nekada veoma posećeno istorijsko mesto danas je opustelo, zapušteno, a dom Boška Buhe potpuno je ruiniran. Uspomena na one koji su bili „mali za vojnike, a veliki za junake” izgleda tužno.
– Tih sjajnih godina ovde je dolazila Jugoslavija u malom, brojne ekskurzije iz svih krajeva zemlje, na hiljade đaka, stotine turista, a sada je pusto. Devedesete su i na Jabuci ostavile trag, a osnovni razlog zašto niko ništa ne preduzima su nerešeni imovinsko-pravni odnosi – kaže za „Blic” istoričar Slavoljub Pušica, direktor Muzeja u Prijepolju.
Tadašnja odlična poseta ovom memorijalnom kompleksu uticala je da opština Prijepolje preda smeštajne kapacitete i ceo prostor na upravljanje najvećoj turističkoj organizaciji u Srbiji „Putnik”, kako bi se pokrenuli novi sadržaji, bazen za decu, sportski tereni…
Raspadom Jugoslavije posrnuo je i kompleks na Jabuci. Rat je uslovio dolazak oko 500 izbeglica u ovaj dom. Posle njihovog odlaska, smeštajni kapaciteti na Jabuci zatvoreni su zbog dotrajalosti. Propao je i dom Boška Buhe, ruinirani su paviljoni u omladinskom naselju, kao i hotel. Rešenja nema, jer je „Putnik”, nezvanično, prodao sve kapacitete nekom drugom, a do sada nije ustanovljeno kome.
– A sve je na Jabuci, gde je sada i granični prelaz Srbije i Crne Gore, počelo od sećanja na najmlađeg bombaša Boška Buhu. On je sa porodicom, tokom rata, iz Hrvatske izbegao od ustaškog terora u Srbiju i potom postao jedan od najpoznatijih pionira-partizana. Poginuo je 27. septembra 1943. na Jabuci. Sahranjen je na groblju u Pljevljima. Pioniri Pljevalja i Prijepolja pokrenuli su 1959. godine inicijativu da se u znak sećanja na njega i druge mlade borce pokrene akcija sakupljanja „pionirskog dinara” kako bi se sagradio spomen-dom s imenom ovog narodnog heroja. Interesovanje je bilo ogromno i dom je podignut 1966. godine. Od tada, do raspada Jugoslavije, ovde su se svakog 27. septembra organizovale memorijalne svečanosti. Bronzani spomenik Bošku Buhi postavljen je 1971. godine na najvišoj koti Jabuke. Visoravan je postala jedno od najposećenijih istorijskih mesta u bivšoj SFRJ. U okviru kompleksa oformljeno je i omladinsko naselje za brigadire, graditelje barske pruge u Limskoj dolini, kroz koje je za pet godina prošlo preko 14.000 mladića i devojaka svrstanih u 240 brigada. Od 1973. godine tu je i Aleja heroja, s bistama narodnih heroja iz svih tadašnjih republika i pokrajina – navodi Pušica.
Od uspomene na neustrašive pionire koji su život dali za slobodu, ostala je netaknuta jedino muzejska postavka koja je smeštena u jednom od paviljona omladinskog naselja. Danas je interesovanje za nju izuzetno slabo.
Memorijalni centar „Boško Buha” od 1986. godine ima status nepokretnog kulturnog dobra od izuzetnog značaja, za koji je nadležan Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. Trideset godina niko ništa nije učinio da se problem vlasništva reši, a spomen-kompleks, kao izuzetno značajna istorijska destinacija, renovira. Najveća poseta posle 1991. godine desila se 2016. godine, kada je ovde obeleženo 45 godina od izgradnje barske pruge. Omladinci koji su tada svakodnevno boravili u omladinskom naselju nisu mogli da veruju kako kompleks sada izgleda.
Nijedna bista nije oskrnavljena
Iako je sudbina spomen-kompleksa posvećenog Bošku Buhi mračna zbog ruiniranosti i nebrige, istoričar Slavoljub Pušica kaže da u svemu postoji jedan svetao trenutak. „Ponosan sam što u ova turbulentna vremena ni jedna bista heroja nije oskrnavljena, iako su na njima Srbi, Albanci, Hrvati, Slovenci…”, kaže Pušica.
Ima li šanse za obnovu
Meštani Jabuke sa kojima je „Blic” razgovarao nagađaju da je ceo kompleks navodno prodat nekom Rusu i da se tu gubi trag vlasništvu. Slavoljub Pušica uveren je da postoji šansa da se obnove i smeštajni kapaciteti na Jabuci ukoliko se reše imovinsko-pravni odnosi.
– Siguran sam da turistička Jabuka s ovim kompleksom ima svoju budućnost, te da će opština Prijepolje i Vlada Srbije podržati obnovu svega što je sačuvano na Jabuci – kaže Pušica.
PORTAL PRIJEPOLJE INFO 